Door: Melissa Voets
Waarschijnlijk kent iedereen wel iets van deze Indonesische traditie: de wayang. De term ‘wayang’ betekent in het Javaans ‘schaduw’, refererend aan het poppentheater dat schaduw- en lichteffecten gebruikt, vergezeld met gamelan muziek, om haar verhaal te vertellen. Echter, de poppen zelf worden ook weleens wayang genoemd. Deze poppen worden bespeeld door de ‘dalang’ (poppenspeler), die ook de stemmen verzorgd, en de voorstellingen kunnen soms vele uren duren. De meeste van deze voorstellingen zijn gebaseerd op twee verhalen uit India: de Mahabarata en de Ramayana. De Balinezen en Javanen hebben de Hindoeïstische verhalen gecombineerd met Boeddhistische en Islamitische ideeën en hun eigen folklore. Andere verhalen uit de Indonesische geschiedenis en mythes worden ook vaak uitgevoerd.
Er zijn in Indonesië verschillende type wayang poppen. De figuren komen in alle vormen en maten, waaronder papieren versies, schaduw poppen, gemaakt van hout, gemaskerde figuren en poppen die twee keer zo groot zijn als een mens. Er zijn vijf populaire type Indonesische wajangs:
1. Wayang Beber
Dit is een Javaanse kunstvorm die wordt beschouwd als de voorloper van het Indonesische poppenspel. In deze traditie worden lange, beschilderde rollen (beber) uitgevoerd door een artiest. De oudste wayang beber is gevonden in Pacitan, Donorojo. Naast de verhalen van Mahabharata en Ramayana, vertelt beber ook vele folklore verhalen, zoals het verhaal van Panji Asmoro en zijn geliefde Dewi Sekartaji.
2. Wayang Kulit
Deze wayang soort, ook wel wayang kulit purwa genoemd, is de meest populaire wayang die wordt gebruikt in Indonesië, met name op Midden- en Oost-Java. Deze poppen zijn plat en worden met de hand gemaakt van buffel- of geitenleer en hebben beweegbare armen en benen. De Balinezen en Javanen mixten de Hindoeïstische verhalen met de Boeddhistische en Islamitische verhalen. Naast deze religieuze verhalen hebben ze ook verhalen waarin ze vertellen over hun eigen folklore en Indonesische mythes.
Wayang kulit
3. Wayang Klitik (of Karucil)
Deze poppen lijken op de wayang kulit. Ze zijn ook plat, maar het verschil is dat deze poppen gemaakt zijn van dunne stukjes hout in plaats van leer. Ook bij deze vorm van wayang wordt er gebruik gemaakt van schaduw om het verhaal te vertellen. De naam ‘klitik’ komt van het geluid dat het hout maakt wanneer je de armen en benen beweegt of het geluid tijdens de gevechten. De verhalen die ze vertellen met deze poppen hebben hun oorsprong uit de koninkrijken van Oost-Java, zoals Jenggala, Kediri en Majapahit. Het populairste verhaal gaat over de Damarwulan. Het verhaal is geliefd onder het publiek vanwege de vele liefdesaffaires en gevechten.
Wayang klitik
4. Wayang Golek
Deze wajang wordt gespeeld met driedimensionale houten poppen. Het is het meest populair in West-Java. Er zijn twee verschillende soorten wayang golek: wayang golek papak en wayang golek purwa waarvan de laatstgenoemde het meest bekend is. De meeste verhalen refereren aan de Javaanse en Islamitische tradities, zoals het verhaal van prins Panji, Darmawulan, en Amir Hamzah, de oom van de profeet Mohammed.
Wayang golek
5. Wayang Wong
De wayang orang (menselijke wayang) is een menselijke dansshow, dat gebaseerd is op thema’s van het wayang poppentheater, zoals het verhaal Smaradahana (het vuur van de liefde). Oorspronkelijk werd de wayang wong alleen uitgevoerd als een aristocratische uitvoering, maar in de loop van de tijd verspreidde het zich tot een populaire volksvorm.
Wayang wong
Foto: Wikipedia.org
