Door: Ifa Chaeron
“Volgens mij staat vaak eerlijkheid in het vertellen van een verhaal aan de basis van het succes van een film. They don’t pretend to be something they are not.”
Tijdens een Indonesische filmvertoning op het CinemAsia van 2014 heeft BelindoMag kennis gemaakt met Ari Purnama, een 33-jarige student afkomstig uit Bandung. Ari, die momenteel een doctoraatsopleiding volgt in Groningen op het gebied van Film en Communicatie, werd door CinemAsia gevraagd om een van de panelisten te zijn na de vertoning van de film “Sang Kiai” (Rako Prijanto, 2013). Op een vlotte en spontane wijze, en met vloeiend Engels, is Ari, een voormalig docent Engels aan de ITB Bandung, er in geslaagd om alle vragen van de voorzitter van het panel te beantwoorden. Hoewel er een aantal ‘pittige’ vragen waren over bijvoorbeeld religie, politiek en de positie van de vrouw, reageerde hij eerlijk en diplomatisch.
Ari’s eerste film die geproduceerd werd in Nederland, Onze Band met Rijst (The Attachment to Rice), was een van de films die vertoond werd tijdens CinemAsia. De 15 minuten durende film gaat over een bejaarde mevrouw die naar een tehuis werd gestuurd door haar kinderen. Toen de vraag werd gesteld wat Ari’s dromen zijn antwoordde hij: “Idealiter zou ik een eerlijke film willen maken die de Indonesische cultuur verkent.” Een film waar hij momenteel aan werkt, is een film in het Sundanees.
Hier volgt het gesprek tussen BelindoMag en Ari over zijn studie in Nederland, de filmindustrie wereldwijd en natuurlijk in Indonesiё.
1. Op dit moment volg je een doctoraatsopleiding Film Studies aan de Universiteit van Groningen. Wat is de reden dat je deze richting hebt gekozen?
In het begin wist ik niet eens dat je film als academicus kon studeren. Ik had altijd gedacht dat alleen filmrecensenten en filmmakers die opleiding mochten doen. Nadat ik mijn Master had behaald (op het gebied van Culturele Studies aan dezelfde universiteit), wilde ik gelijk de opleiding Film Studies volgen, niet alleen om film te bestuderen maar ook om het te maken.
2. Wat zijn jouw ervaringen tijdens je studie in Nederland?
Volgens mij verschilt het onderwijssysteem in Nederland met die van Indonesiё. Dit is duidelijk te zien in de verdeling tussen theorie en praktijk. Dit had ik niet ondervonden tijdens mijn bachelor studie Communicatie in Indonesiё. Ik zie mijzelf als iemand die actief is in beide werelden: a thinker and a doer. Volgens mij zijn beide werelden belangrijk in het maken van een film.
3. Jouw eerste film Onze Band met Rijst werd ook vertoond tijdens CinemAsia. Wat was het idee achter deze film?
Het begon met mijn eigen nieuwsgierigheid naar de interactie tussen de oudere en de jongere generatie in Nederland. Ik was verbaasd om te zien dat veel oudere mensen in Nederland nog heel zelfstandig zijn. Ze rijden nog steeds zelf een auto, fietsen en doen boodschappen. Ouderen in Indonesiё worden bijna altijd nog vergezeld door hun kinderen. Maar nadat ik wist dat er veel ouderen in Nederland naar een tehuis gaan en eenzaam zijn, kreeg ik de inspiratie om hierover een filmscript te schrijven.
4. Wat is de succesfactor van een film volgens jou?
Volgens mij staat vaak eerlijkheid in het vertellen van een verhaal aan de basis van het succes van een film. They don’t pretend to be something they are not. Normaliter volgen de films, die succesvol zijn in de box-office, conventies van bestaande films. De integriteit van de stuctuur is samenhangend. De overgang van scene A naar scene B verloopt feilloos. Convention is one thing, but you also have to play around with it, you have to give the film your own voice.
5. Aziatische films uit bijvoorbeld Korea, Japan en Thailand zijn over het algemeen internationaal succesvol. Waarom worden Indonesische films nog niet goed ontvangen door het grote publiek?
Films uit Korea en Japan hebben de neiging om dichtbij hun eigen cultuur te blijven omtrent thema’s en de stijl van het vertellen. Maar wij zijn nog sterk beїnvloed door Hollywood in vele opzichten. Over het algemeen kunnen Indonesische films nog niet iets unieks bieden aan het wereldwijde publiek. Wij liggen ook nog achter op Thailand in dat opzicht. We moeten dan weer teruggaan naar het onderwijssysteem op het gebied van film in Indonesiё. De individualistische manier van vertellen wordt nog onderdrukt of niet aangemoedigd. Iedereen moet dezelfde soort films maken met een lineaire manier van vertellen. Er zijn gelukkig al een aantal onafhankelijke films die deze manier niet volgen. Maar ik denk wel dat dit de komende jaren gaat veranderen.
6. Wat is een voorbeeld van een karakteristieke Indonesische film?
Persoonlijk vind ik films van Benyamin S. de enige Indonesische films die heel dicht in de buurt komen van etnische films. Zijn films geven een eerlijk beeld en het subject-matter is niet pretentieus. Benyamin werkt vaak met thema’s die te maken hebben met volkscultuur en dan met name de Betawi gemeenschap, het dagelijkse leven in Jakarta, parodieёn van internationale films en hedendaagse stedelijke vraagstukken die op een humoristische en anarchische manier worden overgebracht.
7. Wat vind jij van The Raid die door Gareth Evans werd geregisseerd? Kun je zeggen dat dit de enige Indonesische film is met wereldwijd succes? (Lees de recensie van Ari over The Raid hier)
Als je kijkt naar het concept en de screenwriting, had Gareth Evans (afkomstig uit Wales) inderdaad de controle. Een van de belangrijkste redenen van het succes is dat het in staat is om een uniek cultureel product, pencak silat, te combineren met een zeer toegankelijk medium, zodat het wereldwijd aandacht trok.
8. Wat is je favoriete Indonesische film?
Ik kijk graag naar films van Benyamin S. uit de jaren 70, zoals Raja Copet en Buaya Gile. Wat betreft recentere films vind ik Sagarmatha interessant. Deze film gaat over twee jonge vrouwen die onderweg zijn naar de top van de Himalaya. Ik vind dit niet een typisch Indonesische film. Het is uniek in termen van hoe ze de karaters in beeld brachten: twee jonge vrouwen, begin dertigers, vrijgezel, kosmopolitisch en hoog opgeleid. Op zoek naar hun identiteit, stelden ze zichzelf vragen over hun eigen leven en vergeleken zich daarmee met de meerderheid van vrouwen van hun leeftijd (trouwen, kinderen krijgen, etc.)
9. Wie is je favoriete regisseur?
Teddy Soeriaatmadjaja die de films A Lovely Man en Something in the Way heeft gemaakt. Hij trok zich niet veel aan van de conventionele beperkingen in de Indonesische filmindustrie. Hij heeft veel vertrouwen in zijn eigen stijl en gebruikt lokale thema’s. Zijn visuele stijl is ook zeer opvallend. Soeriaatmadjaja’s films zijn vrij succesvol onder de mainstream Indonesische films, en niet alleen onder de onafhankelijke films.
10. Uiteraard zijn Indonesische films niet vrij van censuur. Wat vind jij hiervan?
Je kunt zeggen dat censuur in Indonesiё erg onvolwassen is. Het wordt gedaan op basis van een gedachte die niet gegrond is. Censuur in Indonesiё geldt alleen voor films die seksueel getint zijn, maar ze hanteren geen meetsysteem voor geweld. Dus er wordt met twee maten gemeten. Dit soort censuur is nadelig voor creativiteit. Maar aan de andere kant kan het ook een bron zijn voor creativiteit. Deze beperkingen zorgen ervoor dat filmmakers in Indonesiё anders te werk moeten gaan. Dit wordt ook besproken in mijn thesis met als titel “Collaborative Creativity Under Constraint.”
11. Laatste vraag: wat zijn jouw toekomstige projecten?
Ik ben bezig een script te schrijven over het leven van drie problematische jongens die in een religieus internaat wonen. De jongens spelen in een black metal band. Uiteraard wordt die hobby niet door het internaat goedgekeurd. Via deze film wil ik de angst voor het onbekende laten zien. Daarnaast wil ik tonen dat de ontwikkeling van kinderen beїnvloed wordt als je hun creativiteit belemmert.
